ბუნების უნიკალური მოვლენები

„დილის საუცხოო მშვენება" ავსტრალიის ჩრდილოეთით, კარპენტარიის ყურის თავზე შეგიძლიათ იხილოთ. "morning glory clouds” – ეს ხატოვანი სახელი შეარქვეს ღრუბლების გრძელ, მრგვალ მილებს, რომლებიც ძირითადად შემოდგომის თვეებში „გადაიჭიმება" ხოლმე ზღვის ზემოთ, თუმცა ეს ძალიან იშვიათად ხდება და ძირითადად ჭექა–ქუხილს მოსდევს.

ჭექა–ქუხილი აღარავის უკვირს, თუმცა ვენესუელაში, მდინარე კატატუმბოზე ღამით თუ გაისეირნებთ, შეიძლება ვერც მიხვდეთ, დღეა თუ ღამე. თითქმის ყოველ ღამე აქ ელვების არაჩვეულებრივი „ფეირვერკებიანი შოუ" მიმდინარეობს. ქალაქი მარაკაიბო სწორედ მათ უნდა უმადლოდეს გადარჩენას, რადგან რამდენჯერაც ცნობილმა მეკობრემ სერ ფრანცის დრეიკმა ქალაქზე თავდასხმა გადაწყვიტა, იმდენჯერ გაანათა „ჩამშვებმა" ელვამ მისი გემები და ქალაქიც ასწრებდა დროულ თავდაცვას.

მექსიკაში, ჩიხუახუას უდაბნოს ქვეშ მდებარე კრისტალების გამოქვაბული სავსეა უზარმაზარი, 10 მეტრის სიგრძის სელენიტის ( კალციუმის სულფიტის) კრისტალებით. მათ მილიონობით წელი უნდა დასჭირვებოდათ ამხელა ზომების მისაღწევად. საკვირველი კიდევ ის არის, რომ როგორც წესი, სხვა მინერალების მსგავსი ტიპის იდიომორფული კრისტალები იმტვრევიან და დიდ ზომებს ვერ აღწევენ. მიუხედავად ლამაზი სანახაობისა, ამ გამოქვაბულში ჩასვლა არ არის რეკომენდირებული, რადგან 90% სინოტივისა და მუდმივი 50 გრადუსიანი სიცხის გამო ადამიანი მაქსიმუმ ნახევარ საათში იღუპება.

მოგეხენებათ, რომ დედამიწის ქერქი ტექტონიკური ფილებისგან შედგება. ოკეანის სიღრმეებში მდებარეობს ამ ფილების ნაპირების შეერთება. მანტიაში მიმდინარე პროცესების შედეგად ფილები გადაადგილდება და იწვევს მიწისძვრას, ცუნამს და სხვა სტიქიურ მოვლენებს. როგორც ხვდებით, ეს ფილები საკმაოდ ღრმად მდებარეობს, თუმცა თუ მათი ნახვა საკუთარი თვალით გინდათ, ისლანდიაში უნდა გაემგზავროთ. აქ, ე.წ. რეიკიანის ქედთან, შეგიძლიათ იხილოთ „მიწისზედა" საზღვარი ჩრდილო–ამერიკულ და ევრაზიულ ტექტონურიკურ ფილებს შორის.

ავსტრალიაში, შარკ ბეის სანაპიროზე ასეთ სურათს წააწყდებით. ერთი შეხედვით დიდი არაფერი – ბაქტერიების ცოცხალი კოლონიები – სტრომატოლიტები სხვაგანც შეიძლება შეგვხვდეს. მაგრამ რა განცდა დაგეუფლებათ, როცა გაიგებთ, რომ ამ კოლონიის მაცხოვრებლები უძველესი ციანობაქტერიები არიან. ეს ბაქტერია ყველაზე „ხნიერი" ცოცხალი ორგანიზმია ჩვენს პლანეტაზე, ანუ, სხვა სიტყვებით, სწორედ ის იყო პირველი ცოცხალი ორგანიზმი, რომელიც ოდესღაც წარმოიქმნა დედამიწაზე. 6.

ყინულის ამ ბასრ წარმონაქმნებს პენიტენტებს ეძახიან( პენიტენტები წვეტიანი ქუდებია, რომლებიც გასულ საუკუნეებში ეხურათ ცოდვების მონანიების დროს). მათი ნახვა შესაძლებელია ჩილესა და არგენტინას შორის ანდებში 4000 მეტრის სიმაღლეზე. ზოგიერთი მათგანი 4 მეტრამდე სიმაღლისაა. ვარაუდობენ, რომ ისინი წარმოიქმნებიან თოვლის პირდაპირი აორთქლებით – სუბლიმაციით, გადნობის გარეშე. შემდეგ კი ეს ორთქლი პირდაპირ იყინება, თხევად მდგომარეობაში გადაუსვლელად. ამას იწვევს აქაური უაღრესად მშრალი, ცივი ჰაერი და ჰაერის სწორედ ის ტემპერატურა – dew temperature, dew point, (ამ ტერმინის ქართული შესატყვისი ვერ მოვიძიე), რომელზეც ხდება ყინულის პირდაპირი აორთქლება ან პირიქით, თხევადი მდგომარეობის გამოტოვებით. 7.

ამ მოძრავი ლოდების „შეჯიბრი" შეგიძლიათ ნახოთ კალიფორნიის მკვდარი ხეობის ეროვნულ პარკში, სადაც მდებარეობს ამომშრალი ტბა Racetrack Playa ( რაც დაახლოებით „სარბენ პლიაჟს" ნიშნავს). NASA –ს „კომპეტენტური" განცხადებით, ისინი გადაადგილდებიან ძლერი გრიგალების დროს. მაგრამ ლოდი რომ ადგილიდან დაიძრას, აუცილებელია სულ ცოტათი მაინც „აიწიოს" მიწიდან. სავარაუდოდ, ლოდებში არსებული ყინულის პატარა ნატეხების აორთქლებით მათ ეძლევათ მცირეოდენი ბიძგი და დანარჩენს უკვე ქარი აკეთებს. თუმცა NASA–ს დაავიწყდა აეხსნა, იგივე გრიგალი რატომ არ შლის ქვის ნაკვალევს.

თუ აფრიკაში გაემგზავრებით ამ ტბის სანახავად, ფრთხილად იყავი, წყალში თითის ჩაყოფაც არ დაგჭირდებათ, ისე მოკვდებით. კამერუნის, რუანდასა და კონგოს საზღვრების გადაკვეთაზე მდებარეობს სამი მკვდარი ტბა: ნიოსი, მონოუნი და კივუ. სამივე ყოფილი ვულკანის კრატერშია მოთავსებული და მათ ზემოთ და ირგვლივ ჰაერი სულისშემხუთველი ნახშირორჟანგითაა გაჯერებული. 1984 წელს მონუონი "ამოიფრქვა” და მისი ტოქსიური წყლისა და ნახშირორჯანგიანი ჰაერის ღრუბლისგან 37 ადამიანი დაიღუპა შორიახლოს მდებარე დასახლებაში.