5. მიტევება (ყველიერის კვირიაკე)

ახლა უკვე რამდენიმე დღეღა დარჩა დიდი მარხვის დასაწყისამდე. უკვე ხორციელის შვიდეულის განმავლობაში, რომელიც მიტევების კვირიაკით მთავრდება, ორი დღე - ოთხშაბათი და პარასკევი - უკვე თითქოსდა ცალკე დგას, ეს უკვე სრულიად „სამარხვო" დღეებია: ამ დღეებში, ღვთისმსახურების ტიპიკონის მიხრდვით, აკრძალულია საღვთო ლიტურგიის აღსრულება და მთელ ღვთისმსახურებას უკვე დიდი მარხვის ნიშანი ატყვია. ოთხშაბათს მწუხრის ლოცვაზე იგალობება მშვენიერი სტიქარონი, მარხვის შესაგებებლად:

ყველიერის შვიდეულის შაბათი ეძღვნება ხსენებას „მამათა და დედათა, მარხვითი მოსაგრეობით ცხოვნებულთა": წმინდანები, რომელთა მაგალითს ჩვენც უნდა მივსდიოთ, გვასწავლიან ძნელ გზას, მარხვისა და სინანულის ძნელ ხელოვნებას. ჩვენ მარტონი არა ვართ მარხვის დასაწყისში: „განვადიდებთ წმინდა მამათა კრებულს! ანტონი დიდს, ექვთიმე დიდსა და ძმათა მათთა, რომელთაც თავიანთი ცხოვრების გზა განვლეს სამოთხის სიტკბოების მსგავსად..."

ჩვენ გვყავს შემწენი და სანიმუშო ადამიანები:

„ჩვენ მოწიწებით ვეპყრობით თქვენს მაგალითს, წმინდა მამებო! თქვენ გვასწავლეთ ჭეშმარიტი გზა, კურთხეულ ხართ თქვენ, რადგან იღვაწეთ ქრისტესთვის..."

და ბოლოს დგება უკანასკნელი დღე, რომელსაც მიტევების კვირიაკეს უწოდებენ. მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს მისი სხვა, ლიტურგიკული სახელწოდებაც: „ადამის ექსორობაჲ" (სამოთხიდან განდევნა ადამისა). ეს სახელწოდება მართლაც რომ მარხვისათვის მზადების შეჯამებაა. ახლა ვიცით, რომ ადამიანი სამოთხეში საცხოვრებლად იყო შექმნილი, რათა ეცნო ღმერთი და მასთან ჰქონოდა ურთიერთობა. ცოდვამ მოსწყვიტა იგი ამ ნეტარ ცხოვრებას და მისი დედამიწაზე არსებობა დევნილებად იქცა. ქრისტე, ქვეყნიერების მაცხოვარი, უხსნის სამოთხის კარს ყველას, ვინც მას მისდევს, ეკლესია კი ღვთის სასუფევლის მშვენიერებას გვიჩვენებს და ჩვენს ცხოვრებას ზეციურ სამშობლოში მოგზაურობად აქცევს. ამგვარად, დიდი მარხვის დასაწყისში ჩვენ ვემსგავსებით ადამს:

მარხვა გვათავისუფლებს ცოდვის მონობისგან, „სოფლისა ამის" ტყვეობისაგან. მაგრამ უკანასკნელი კვირის სახარების საკითხავი ამ განთავისუფლების პირობებზე მოგვითხრობს (მ. 6,14-21). პირველი პირობამარხვაა: უარი უნდა ვთქვათ იმაზე, რომ ჩვენი დაცემული ბუნების სურვილები და მოთხოვნები ნორმალურად მივიჩნიოთ. უნდა ვეცადოთ, გავათავისუფლოთ ჩვენი სული ხორცისა და მატერიის დიქტატისაგან. მაგრამ იმისათვის, რომ ჩვენი მარხვა ნაღდი, ნამდვილი იყოს, იგი არ უნდა იყოს გარეგნული, „საჩვენებელი". ჩვენ მარხულნი უნდა გამოვჩნდეთ არა კაცთა წინაშე, არამედ ჩვენი მამის წინაშე, რომელიც თვითონაა დაფარული. მარხვის მეორე პირობა მიტევებაა. „უკუეთუ არა მიუტევნეთ კაცთა შეცოდებანი მათნი, არცა მამამან თქუენმან მოგიტევნეს თქუენ შეცოდებანი თქუენნი" (მ. 6,15). ცოდვის ზეიმი, მისი ამა სოფლად ბატონობის მთავარი ნიშანი არის მტრობა. უთანხმოება, ცილობა და სიძულვილი. ამიტომ ცოდვის სიმტკიცის პირველი შერყევაა მიტევება: უნდა დავუბრუნდეთ ერთობას, თანხმობასა და სიყვარულს. ღვთის გასხივოსნებული მიმტევებლობა ინათებს ჩემსა და ჩემს „მტერს" შორის, თუ ვაპატიებ. მიტევება ადამიანური ურთიერთობის ყველა ანგარიშგების უარყოფასა და მისი ქრისტესადმი გადაბარებას ნიშნავს. მიტევება ღმრთის სასუფევლის ნამდვილი ძლევამოსილი შეღწევაა ჩვენს დაცემულსა და ცოდვილ ქვეყნიერებაში.

დიდიმარხვა რეალურად ამ კვირადღის მწუხრის ლოცვიდან იწყება. და სწორედ ამ თავისი ღრმა მნიშვნელობით ერთადერთსა და მშვენიერ მწუხრს ჩვენს მრავალ ეკლესიაში არ იხდიან! მაგრამ ამ მწუხრზე უკეთესად არაფერი გვიჩვენებს დიდი მარხვის „განწყობას" მართლმადიდებელ ეკლესიაში, მასზე უკეთესად არაფერს შევყავართ მარხვის მოსაგრეობაში. არსად ასე არ იგრძნობა მარხვის ღრმა მოწოდება ადამიანის მიმართ.

ღვთისმსახურება იწყება როგორც სადღესასწაულო მწუხრი. ღვთისმსახურებს ნათელი შესამოსელი მოსავთ. დასდებელი „უფალო ღაღადვყავსა ზედა" მომავალ მარხვას გვაუწყებს, მის შემდეგ კი - აღდგომის დღესასწაულის მოახლოებას:

ამას, ჩვეულებრივ, მოსდევს შესვლა და „ნათელო მხიარულოს" გალობა. ამის შემდეგ მღვდელი ადის მაღალ დასაჯდომელზე ტრაპეზის მახლობლად და აცხადებს მწუხრის წარდგომას, რომელიც ყოველთვის თან ახლავს ერთი დღის დასასრულსა და მეორის დასაწყისს. ამ მწუხრის ჟამს მარხვის დასაწყისს გვაუწყებს დიდი წარდგომა:

დაუკვირდით ამ გალობის განსაკუთრებულ ჰანგს, სულის ამ ძახილს, რომელიც უეცრად ავსებს ეკლესიას - „შეჭირვებული და მწუხარე ვარ", - და მიხვდებით დიდი მარხვის საწყის წერტილს, სასოწარკვეთილებისა და იმედის, სიბნელისა და ნათლის იდუმალ ნარევს. სამზადისი დასრულებულია. მე ვდგავარ ღვთის, მისი სასუფევლის დიდებისა და მშვენიერების წინაშე. მე შეგნებული მაქვს ჩემი სიახლოვე ამ სასუფეველთან, მეგნებული მაქვს, რომ სხვა სახლი, სხვა სიხარული და სხვა მიზანი არ გამაჩნია. მაგრამ მე ისიც მაქვს მეგნებული, რომ განდევნილი ვარ ამ სასუფევლიდან ცოდვის სიბნელესა და სევდაში. ამიტომაც ვგლოვობ! და საბოლოოდ, მე შეგნებული მაქვს, რომ მხოლოდ ღმერთს ძალუძს ამ გლოვაში ჩემი შეწევნა, მხოლოდ მას შეუძლია ჩემი სულის ხსნა და ცხოვნება. სინანული კი უპირველეს და უმეტეს ყოვლისა არის ამ საღვთო შეწევნის თავგანწირული ვედრება.

წარდგომა ხუთგზის მეორდება. და აჰა, დიდი მარხვაც დადგა! ნათელი სამოსი შავი სამარხვო სამოსით იცვლება, ქრება ტაძრის კაშკაშა განათება. როცა მღვდელი ან დიაკონი მწუხრის კვერექსს იწყებენ, მგალობელნი უკვე სამარხვო ხმაზე პასუხობენ. პირველად იკითხება ეფრემ ასურის სამარხვო ლოცვა დიდი მეტანიებით. ღვთისმსახურების ბოლოს მლოცველები მიტევების თხოვნით ჯერ მღვდელთან მიდიან, შემდეგ კი ერთმანეთს სთხოვენ მიტევებას. ამ დროს, როცა ეს „მიტევების" წესი სრულდება, რადგანაც სწორედ ამ სიყვარულის, ერთიანობისა და ძმობის აქტით იწყება დიდი მარხვა, გუნდი სააღდგომო საგალობლებს გალობს. წინ გვიდევს ორმოცდღიანი გზა მარხვის უდაბნოში, მაგრამ ამ უდაბნოს ბოლოს უკვე ბრწყინავს სააღდგომო ნათელი, ქრისტეს სასუფევლის ელვარება.