ნებისმიერ ქვეყანაში, ნებისმიერ ტელეარხზე ნახავთ კარგად ნაცნობ ვიდეორგოლებს. "ზოგჯერ უმჯობესია დაღეჭო", - გვამცნობს რეკლამა. "ღეჭვა ღეჭვისათვის" - ეს ვრიგლების საგვარეულო ბიზნესია. სანამ კაცობრიობა "ყბას იქნევს", ვრიგლი მდიდრდება. ეს დიდი ბიზნესი კი წვრილმანებიდან დაიწყო...

11 წლის უილიამ ვრიგლი, 1872 წელს, ფილადელფიიდან ნიუ-იორკში გაიქცა. დიდ ქალაქში ბიჭი გაზეთების გაყიდვით ირჩენდა თავს, ღამეს კი ქუჩაში ათევდა. მოგვიანებით, 29 წლის უილიამმა, ჯიბეში 32 დოლარით, ბედის საძებნელად ჩიკაგოს მიაშურა. ენთუზიაზმისა და მოჭარბებული ენერგიის გარდა, ვრიგლის ნამდვილი ნიჭიც ჰქონდა - ვაჭრობის ნიჭი!

თავდაპირველად საპნის გაყიდვას მიჰყო ხელი, რაშიც ბავშვობის დროინდელი გამოცდილება დაეხმარა, როცა მამას ფურგონით დაჰყვებოდა ქალაქიდან ქალაქში საპნის გასასაღებლად. ვაჭრობის წასახალისებლად უილიამი "პრემიებად" სხვადასხვა საქონელს იყენებდა, მათ შორის, ფქვილსაც. მალე ფქვილზე მოთხოვნილება ძალზე გაიზარდა. მაშინ ვრიგლი საპონს შეეშვა და ფქვილით ვაჭრობაზე გადაერთო. ერთხელაც საზრიან მისტერ ვრიგლის აზრად მოუვიდა, ერთი ქილა ფქვილის ყოველი მყიდველი ორი პაკეტი საღეჭი რეზინით დაესაჩუქრებინა. ამან კლიენტები გვარიანად აღაფრთოვანა და... საღეჭ რეზინზე მეტი მოთხოვნილება გაჩნდა, ვიდრე ფქვილზე...


"საღეჭი ბიზნესის" სათავეებთან

იმხანად საღეჭ რეზინს აშშ-ში არაერთი კომპანია აწარმოებდა, თუმცა ინდუსტრია ჯერ განვითარებული არ იყო. უილიამმა მალე თავად დაიწყო საღეჭი რეზინის დამზადება. 1893 წელს ქვეყანას ცნობილი Juicu Fuit-ი მოევლინა, მოგვიანებით კი Wrigleys Spermint-ი. 1899 წელს საღეჭი რეზინის მწარმოებელი ექვსი კომპანია გაერთიანდა. ცხადი იყო, ეს კონცერნი დიდ საფრთხეს შეუქმნიდა ახალ ფეხადგმულ Wrigleys-ს. სხვათა შორის, კონცერნში გაერთიანება უილიამ ვრიგლისაც შესთავაზეს, მაგრამ მან საკუთარი გზით სიარული არჩია. საწარმო რამდენჯერმე დადგა კრახის წინაშე, მაგრამ მძიმე და თავდაუზოგავი შრომის შედეგად მისტერ ვრიგლი სიძნელეებს გაუმკლავდა. იგი თავად ზრუნავდა პროდუქციის გასაღებაზე. კარგად მუშაობდა ნაცადი მეთოდი - მყიდველის წახალისება მოულოდნელი სუვენირებით - პაწია ლამპით თუ სამართებლის პირით. საამისოდ კატალოგიც კი გამოუშვა, რათა მყიდველს არჩევანში დახმარებოდა.

უილიამ ვრიგლი ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც საქონლის გასაყიდად რეკლამის გამოყენება დაიწყო. იცოდა, რომ Wrigleys-ს მიმზიდველობა კიდევ უფრო გაიზრდებოდა, თუ მყიდველს მის უპირატესობასა და სარგებლიანობაზე ჟურნალ-გაზეთებისა და პლაკატების საშუალებით მოუთხრობდა. რაც მეტი დაინტერესებული კლიენტი მოიკითხავდა ამა თუ იმ მაღაზიაში სასურველ Wrigleys-ს, მით უფრო დაინტერესდებოდა მოვაჭრე დახლზე მისი გამოსაჩენ ადგილას მოთავსებით... მალე შტატებში თითქმის ყველა იღეჭებოდა. გამჭრიახი მეწარმე მუდმივად გასაღების ბაზრის გაზრდაზე ფიქრობდა. ერთ მშვენიერ დღეს მან წინ დაიდო ქვეყნის სატელეფონო ცნობარი და თითოეულ აბონენტს ოთხ-ოთხი ფირფიტა საღეჭი რეზინი გაუგზავნა... საჩუქრად.

1920 წელს, მან 9 მილიარდი ფირფიტა დაამზადა და მსოფლიოში უმსხვილესი მწარმოებელი გახდა. 1923 წელს კომპანიის აქციები ბირჟაზეც გამოჩნდა.
მსოფლიო აღიარება ვრიგლის სავაჭრო მარკამ ექსპორტის წყალობით მოიპოვა. საწარმოები გაიხსნა კანადაში (1910 წ.), დიდ ბრიტანეთსა (1927 წ.) და ახალ ზელანდიაში (1939 წ.). ბაზრის გაფართოებამ ნაწარმის გამრავალფეროვნება მოითხოვა.

მეორე მსოფლიო ომის დროს კომპანიას მისი დამაარსებლის ვაჟიშვილი, ფილიპ ვრიგლი ედგა სათავეში. ომმა საღეჭ რეზინზე მოთხოვნილება განსაცვიფრებლად გაზარდა. ჯარისკაცებს დაძაბულობას უმსუბუქებდა და საბრძოლო სულისკვეთებასაც აუმჯობესებდა... ვრიგლის პროდუქციის დიდი ნაწილი შეიარაღებულ ძალებს მიეწოდებოდა. წარმოებიდან ყველა ძველი დასახელების საღეჭი რეზინი მოიხსნა და "საომარი" მარკა "ორბიტი" გახდა, 1946 წლიდან კი ძველ დასახელების საღეჭი რეზინების გამოშვება კვლავ აღდგა.

კომპანია Wrigley-მ 1976 წელს "ორბიტი" მეორედ გამოუშვა, ამჯერად გერმანიაში და თანაც უშაქრო. არნახულმა წარმატებამ განაპირობა მისი გავრცელება აღმოსავლეთ და დასავლეთ ევროპაში, შუა აზიასა და სხვა ბაზრებზე. მას შემდეგ ამ რეგიონებში "ორბიტი" ლიდერობს. იგი ნაირნაირი გამოდის - ფირფიტების, ბალიშების ფორმის, პიტნის, სხვადასხვა ხილის არომატით, "ზამთრის სიგრილით"... "ორბიტი" 150-ზე მეტ ქვეყანაში რეგისტრირებული სავაჭრო ნიშანია, ფაბრიკები 20-ზე მეტ ქვეყანაში აშენდა.


დინასტია

უილიამ ვრიგლი 1932 წელს გარდაიცვალა. მისი საქმე ვაჟიშვილმა, ფილიპმა განაგრძო. მის შემდეგ საგვარეულო საქმეს შვილიშვილი უილიამი გაუძღვა, 1999 წლიდან კი კომპანიას უილიამ ვრიგლი-უმცროსი მართავდა. კომპანიის შტაბბინა ნორტ მიჩიგან-ავენიუზე ჩიკაგოს სიმბოლოდ მიიჩნევა და ამერიკის ერთ-ერთი ცნობილი ცათამბჯენია. ამ შენობის გამოსახულებას ჩიკაგოსთან დაკავშირებულ უამრავ წიგნზე, ფილმში თუ საგანზე ნახავთ. 

შტაბბინის ორი ფრთა სამსართულიანი თაღითა და ორი ხიდითაა შეერთებული, რომელთაგან ერთ-ერთი მე-14 სართულის სიმაღლეზეა. შენობის მთლიანი საოფისე ფართობი 442.000 კვმ-ია. ჭრიგლეყ-ს შტაბბინაში სხვა კომპანიების ოფისები, ჟურნალ-გაზეთების რედაქციები, სარეკლამო სააგენტოები, ეროვნული ბანკი, ორი რესტორანი, საპარიკმახერო, კოსმეტიკური სალონი, ასლის გადამღები ბიურო და ორი ტურისტული სააგენტოცაა გახსნილი. შენობაში 3000-ზე მეტი კაცი მუშაობს. ორივე ფრთაში 15 ლიფტია.

შენობის გარე განათება კი ნამდვილი ხელოვნების ნიმუშია და მნახველს გაოგნებულს ტოვებს. 
Wrigley გიგანტური ნაბიჯებით ვითარდება. თუ 1990-იან წლებში კომპანია საღეჭი რეზინის თითზე ჩამოსათვლელ სახეობებს უშვებდა, 2005 წლისთვის მისმა რაოდენობამ 72-ს მიაღწია - კაპუჩინოს გემო, სიგრილის შეგრძნება, შოკოლადის სიამოვნება, საღეჭი რეზინი... ძაღლებისთვის. "მე არავითარ შესაძლებლობას არ გამოვრიცხავ", - აი, ვრიგლის დევიზი. 2008 წლის დასაწყისისთვის კომპანიის შემოსავალმა 3 მილიარდ დოლარზე მეტი შეადგინა.

წინამორბედთაგან განსხვავებით, კომპანიის მმართველი ბილ ვრიგლი ამბობდა, რომ აღარ სურდა ყოფილიყო კომპანიის ცენტრი. ბიზნესის ზრდასთან ერთად კომპანიის მართვაც უფრო და უფრო რთული ხდება. ამიტომ ბილი ტოპმენეჯერთა "გარედან" მოყვანას ცდილობდა.

ბილ ვრიგლის მამა პედანტურობით გამოირჩეოდა და ძალზე დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ფორმალობებს. ახლო მეგობრებსაც კი მისთვის "მისტერ ვრიგლით" უნდა მიემართათ. ფანატიკურად აკვირდებოდა ყველა დეტალს. ერთხელ თავისი დიზაინერი საგანგებოდ გამოიძახა ჩიკაგოდან პრაღაში, რათა დარწმუნებულიყო, რომ ჩეხეთის დედაქალაქის ოფისში ლურჯი ხალიჩის ტონალობა ზუსტად შეესაბამებოდა ჩიკაგოს შტაბბინის ხალიჩის ფერს.

ბილ ვრიგლი განქორწინებულია, სამი შვილი ჰყავს, მაგრამ არც ერთი მათგანი კომპანიაში არ მუშაობს. ვრიგლი ამბობდა, რომ არ აპირებს იმ კომპანიის ფასეულობათა შეცვლას, რომელსაც საღეჭი რეზინის ბაზარზე 99% უჭირავს. ერთხელ მან თანამშრომლებს ასეთი შინაარსის წერილები დაუგზავნა: "თუ შეცდომას არ ვუშვებთ, ეს ნიშნავს, რომ არ ვნერგავთ არავითარ სიახლეს და არც ვრისკავთ"! თუმცა ერთხელ ის უკვე შეცდა: სამკურნალო საღეჭი რეზინის 10 მლნ-იანი პროექტი მოულოდნელად დაიხურა.

2008 წლის სექტემბერში "ვრიგლის" აქციონერებმა თანხმობა განაცხადეს და კომპანია ტკბილეულის ბიზნესის გიგანტს, "მარსს" მიჰყიდეს. გაერთიანებული კომპანია დღეს მსოფლიოში უმსხვილესი კონდიტერია. გარიგების მოცულობამ 23 მილიარდი დოლარი შეადგინა და მის დადებაში ერთ-ერთი უმდიდრესი ადამიანი, უორენ ბაფეტიც მონაწილეობდა. ხოლო ბილ ვრიგლის თავის წილად 2010 წელს 2,1 მილიარდი დოლარი ჰქონდა და მსოფლიოს უმდიდრეს ადამიანთა რეიტინგშიც 463-ე ადგილს დასჯერდა...

ნატა ენუქიძემ
ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალი ”ისტორიანი”