ამ მიმართულებას ვუწოდეთ გარისობა. დამუშავდა შესაბამისი ტერმინოლოგიაც, რომელიც რამდენიმე ჯგუფისგან შედგება და ასევე გამოსადეგია მონადირეთათვის.

გარისობის მიმართულებით მუშაობს ქართული საბრძოლო ხელოვნების მკვლევართა ჯგუფი არჩილ გოგალაძისა და ბექა ოტიაშვილის თავკაცობით.

საერთოდ ნადირობა, გარდა ყოფითი დანიშნულებისა, იმთავითვე ფიზიკური აღზრდის ერთ–ერთი უმთავრესი შემადგენელი იყო და ეს არაერთი წყაროთია დადასტურებული.

თრიალეთის მცირე ხრამის კლდის მხატვრობის ერთი ნაწილი ნადირობის სცენებს ასახავს. ყველა ნახატში ხაზგასმულია, რომ ნადირობაში მთავარია არა დევნა ან მონადირება, ან უშუალოდ სანადირო იარაღი, არამედ წინასანადირო რიტუალი.

კომპოზიციის ძირითადი ფიგურაა მონადირე ხელში სახრით, იმდროინდელი სარიტუალო იარაღით, ხოლო მშვილდ–ისარი იქვე გვერდითაა გამოსახული.

ნადირობის თვალსაზრისით ასევე ძალზე საინტერესოა ბადით შეპყრობილი ირმისა და ცხენის გამოსახულებანი, რაც ამ ტოტემური ცხოველების მონადირის მიერ ფლობის ნიშანია და მონადირეში ქურუმის ფუნქციის აღმოცენებაზე მეტყველებს.

ამ პეტროგლიფთაგან ყველაზე უხნესი მეზოლითის ხანისაა (ძ.წ. XII–IX ათასწლეულები).

არქანჯელო ლამბერტი (”სამეგრელოს აღწერა”) მოგვითხრობს, რომ ნადირობა “მეგრელთა უმთავრესი საქმიანობაა და მას ყოველი წოდებისა და მდგომარეობის მეგრელი ეტანებაო” და იქვე მოჰყავს მეგრული ანდაზა – “ბედნიერი ის არის, ვისაც ჰყავს კარგი ცხენი, უკეთესი ძაღლი და საუკეთესო მიმინოო”.

ნადირობაში მონაწილეობა ფეოდალურ საქართველოში ვასალური მოვალეობა იყო. ა. რობაქიძის აზრით “ნადირობის გასამხედროებული ბუნება უდავო ფაქტად გვეხატება”.

საინტერესოა ისიც, რომ ასეთ ნადირობაზე გამომსვლელნი სადროშოებად იყვნენ დაყოფილნი.

ივანე სურგულაძე “დასტურლამალის” კვლევისას ამბობს: – “ნადირობა აქ ისეა აღწერილი, როგორც ლაშქრობა: ჯარის გამოძახება, მისი სადროშოდ დაყოფა, სწორად სიარული ნადირობის წინ და სხვა”.

ზერელედ განათლებულ მავანთაგან გვსმენია – ქვეყანა თავს გვექცეოდა და ამ დროს მეფეები პოემებსა წერდნენ ნადირობასა და დროსტარებაზეო.

ამ დროს კი ყველა ჩვენგანისთვის მაგალითი უნდა იყოს ვახტანგ VI–ის დამოკიდებულება ხალხის მიერ ერთხელ მიგნებული ხერხისა და წლობით დაგროვილი ცოდნის მიმართ. ამის ნათელი მაგალითია ეს მცირე ჩანაწერი:

– “მუხის ფითრი მარიამობის თვეში დაკრიფე, რომელიც მკუხე იყოს. დაჭყლიტე, მერე წყალში ჩასდევ, იმაში კარგად ჭყლიტე, დააცალე. მერმე გარდასწურე. რაც ძირს დარჩეს, ან 10 – 12 წვეთი ზეთისხილის ზეთი, ან თაფლი დაასხი. მერე ალვახაზივით რა ზეთი გაერიოს და კარგად აიზილოს, ერთ ქილაში ჩადევ. როდესაც გინდოდეს, ჩხირებზედ წაუსვი, ქანდარებად გააწყევ ასეთ ადგილას, ფრინველი შესხდეს. რაც ფრინველი ან შეჯდება, ან ფრთას შეახებს – ვერსად წაუვა, დაიჭერს”.

მეფე თეიმურაზ ნადირობას მიმართულებებად ახარისხებს – “აქა ისრით ნადირობის თქმა”, “აქა ქორისა და მიმინოს ნადირობის ამბავი”, “აქა თევზის ნადირობის ამბავი” და სხვანი.

არჩილ მეფემ კი, ნადირობის აღწერით, არა მარტო უდიდესი ცოდნა შემოუნახა შთამომავლობას, არამედ კიდევ ერთხელ წამოსწია ომებსშუა განუწყვეტელი ვარჯიშის მნიშვნელობა და ყმაწვილთა აღზრდის საგანგებო ზნედ დასახა.

ივანე ჯავახიშვილის აზრით (”საქართველოს ეკონომიური ისტორია”) სანადირო ბეგარა დაკავშირებული იყო სამხედრო ბეგარასთან: – “ნადირობას მარტო კერძო გასართობის თვისება არ ჰქონდა, არამედ სამხედრო ვარჯიშის მაგიერი იყო და ბეგარასავით სამხედრო ვალდებულებას წარმოადგენდა”.

“იმერეთის მეფემ ალექსანდრე II–მ დაიმორჩილნა დადიან–გურიელნი და მთავარნი სხვანი ლაშქრობათა, ნადირობათა და მეფედ მათთა ხმობითა მსახურებათათა”– აღნიშნავს ვახუშტი ბატონიშვილი.

ვახტანგ VI–ს გარეჯის ნათლისმცემლის უდაბნოსათვის შეუწირავს 3 სოფელი, ოღონდ – “ლაშქარსა და ნადირობასა გვეახლებოდნენ”–ო, ანუ სრული თარხნობა იმიტომ არ მივეცით, რომ “ლაშქრობა ქვეყნის სიმაგრე არის და ნადირობა – ლაშქრობის მასწავლებელი”.

იმერეთშიც ასევეა: ბაგრატ მეფემ გელათს შესწირა სოფელი ნავენახევი “ხელშეუვალად და განთავისუფლებით, თვინიერ ნადირობასა კიდე და ნადირის ჯერგად ნუ დაგვაკლდებიანო”.

ნადირობის სამხედრო ბუნებაზე ნათლად მეტყველებს ფარსადან გორგიჯანისძის ეს ფრაზაც: “მას ჟამსა, ოდეს მეფემა როსტომ რომ სანადიროდ გაილაშქრა”…

ნ. ურბნელის თქმით “ძველ დროში ახალწელიწადს ვაჟკაცობის იერი ედო და მაღალი წოდებაც ამ დღესასწაულს ისე მიეგებებოდა ხოლმე, თითქოს საომარი დღეაო, საომარი ვარჯიშობაო… საახალწლო დღეობის სულსა და გულს ნადირობა შეადგენდა”.

ასეთი სულისკვეთება სულ რაღაც საუკუნენახევრის წინ მეფობდა ჩვენში.

” კავკასიის სადარი, ვგონებ, არ არსებობს სხვა მხარე, სადაც ნადირობა ესოდენ იყოს განვითარებული და სადაც ამდენი საოცარი ნაირსახეობით იყოს წარმოდგენილი, დაწყებული ყველაზე მარტივითა და უაღრესად სრულყოფილი ხერხებით დამთავრებული” – განცვიფრებით აღნიშნავს 1900 წელს დასტამბული “კავკასიური ნადირობანი”–ს ავტორი ა. კალინოვსკი წიგნის შესავალში.

ეს თემაც ცალკე და განსაკუთრებული შესწავლის საგანია. ამავე დროს, რაკიღა ნადირობის კულტურაში რაიმე საგანგებო წყვეტას ადგილი არ ჰქონია, სავარაუდოა, რომ არაერთი საინტერესო მასალის მოძიებაა კიდევ შესაძლებელი. საჭაშნიკოდ მოვიტანოთ რამდენიმე მათგანი:

ნადირობის მოყვარულის გივი ბადაშვილის გადმოცემით ნანადირევის შესანახად გამოიყენება შემდეგი ხერხი: ნანადირევი უნდა შეიტანო თოვლის ჩამონაზვავში მდინარის ან ნაკადულის მიერ გაჭრილ გვირაბში იმ სიღრმეზე, რომ მზის სხივი ვერ მისწვდეს. ინახება დიდხანს და, რაც მთავარია, არ ეკარება მწერი და ნადირი.

ასევე საინტერესოა გადმოცემა იმის შესახებ, რომ სახლიდან შორს გასული მთიელები გათოშვისგან თავდასაცავად სამოსსშუა ნამჯას იფენდნენ.

გასული საუკუნის დასაწყისში ჩაწერილი ფერეიდნული სანადიროდ გასვლა: “საღომის სადაცღა რო მაგარ ტინებჩი დალაგდეს თხები, იმ ღამით ადგებიან და შაატყობინებენ ერთმანეთს. დაქუჩდებიან ერთგანა ჩუმ ჩუმადა, რო ხმა არ ავიდეს თაჩი.

ნამაი ქეჩის ქულაჯებს ჩაიცმენ და ფაითმანგებს დაიხოვენ ფეხებზე, ჯულის ქალმნებს ჩაიცმენ (ტუმარა – ქეჩა რაქთენი პირი და ემისი ქალამანია), ნამა დაიკოლთებიან და ფაიშამზე წავლენ თასათი”.

ნაწყვეტი გიორგი ბოჭორიძის წიგნიდან “თუშეთი”: “ძუის მახე – კვერნის დასაჭერი მახეა. აკეთებენ ადგილობრივ: დაგრეხავენ ძუას, გააკეთებენ ხის გირკალს (კირკალი, ანუ მოხრილი ხე), დააბამენ ქვაზე. ძუას იმ გირკალში შუაზე გაუკეთებენ შატით (ყულფით). მერმე ხეს გადასდებენ წყალზე.

ანკესი, ბადე
სულხან–საბას განმარტებით ბადე ჰქვია – “ყოველთა მკედთა, თვალედად ნასკულთა”.

ანკესი – სათევზაო მოწყობილობა
ასმანაკი – ნადირთა ბადე
გოდორყური – ყელჩადგმული სათევზაო გოდორი
დიდბადე – გრძლადნაქსოვი, საღონიანი, მომძივული
ზეღმა –
იანღვარი –
კალბადე – ბადე ორტოტა ჯოხზე
კანკელი – მავთულის ბადე
კონი – ფაცერის სახეა
კოში – კონუსური კალათა;
კოკოჩინა – ძირწვეტა გოდორი, კოკოზა, კუდმოზვერა, პირშექცეული
ლიბი – წყალში ბადის დასაბმელი
მასე – ცალწვერა, ქვეკენჭებმობმული
მოსასმელი –
მოლოზნა – გასახლართი სათევზაო ბადე
ნემსკავი – ანკესის ნაწილია
ორგარგანა –
ორჭილი – ბადეში გასაყარი თოკი
ოსარო – ოჩხი, ფაცერივით,
პარაპატი – დიდი სათევზაო ბადე
პეტაკი –
სათხეველი – სასროლი ბადე
სალიკი –
საშრობი – გრძელი, უსაღონო, ქვემძივოსანი, ზე ფელოსიანი
საძირავი – სიმძიმე ანკესის ძაფზე
სახოპავი –
ტივტივა – ლიფლიფა, ქერქეჭელა
ფარონი – თვალაყრილი ბადე
ფაცერი – სათევზაო ლასტი
ფრინველთა ბადეები – აშრიალი, ოჯიჯი, სასირე, ჩიტბადე, ზოლოხი, ოკიდოშა
ქისაბადე –
ღრიპონი –
ღურკო – ანკესის გრძელი ჯოხი
ძროკუნჭულო – სათევზაო გოდრის სახე
ჩიჩქინური – საშრობზე მოკლე და ფართო
ხესკერი, ხესკელი –
ჩოგანბადე –
ხალბადე –
ხახალი – ლასტი
ხოკი – ბლის ქერქისაგან მოწნული თევზსაჭერი
ხოლიხი – წვრილთვალი, ბოლოკუნჭულოსანი

მახე, რაგვი:

ზალვანა –
რაგვი – სასხლეტიანი, ხაფანგი
საბრხე – ნადირის
მერული – მგლის
ირენჭკა – რენჭკა, ისხერტი, სასხიპურა
სარეგვავი – თავში დასაცემი
საფეხიო – ფეხის შესაპყრობი
საშვეტელი –
ილინჭა – გალიისმაგვარი,
აკანათი – ძუითა და ჩხირით, კაკანათი
ბალო – ძუიანი მახე
საზეკი – კვერნის მახე
საზიდარაეი – ჩიტის მახე
სახვეწაეი – თხის მახე
პოტიკო – მოზრდილ ფრინველთა
ქვასხლიპი – ჩიტის მახე
ქოსხლიტა – ჩიტის მახე
გაწარი – გრძლად ნაგები, მწყერთათვის
ფაცერკოდი – გრკალით
ხეძუა – ძუის მარყუჟი ორკაპზე
ჯიღა–მშვილდი – მახე–მშვილდი
გარა – მახის ნაწილი, მოღუნული ჯოხი

საბელი:

ავანგი –
ავრიტი – ხის ქერქის თოკი
ბაგირი – ყოველთა უსხო
ბაწარი – ხეზის უსხო
გვარლი –
გორალი – თივის თოკი
ევანი –
თოკი – ბაწრის უსხო, თაკვ (სვან.)
ლარო – ხეზისმაგვარი
მუკუდი – ცხენის ყელზე მოსაბმელი
საბანდი –
სავალდე –
სავალდახე –
საკიჭავი –
სახივი – შესაბორკი თოკი
ტოილო – ცხენის ფეხზე მოსაბმელი
შიშთვილი –
წალები –
წალია –
ჭაპანი – საკოჭავის უსხო
ხეზი – მკედის უსხო
ხიზი – ბადის თოკი

დრო:

ადრევა – უწინ
აეწ – აი ახლა
ავრუ – ახლორე, ხვალ
ალია – დროის მცირე მონაკვეთი
ალო – შესაფერისი დრო რისამე
ამგაის – მომავალ წელს
ამლეთ – ამაღამ (სვან.)
ბუნიობა – დღეღამსწორობა
განთიადი – თენ–უთენი, გაბინდებაი, დილბინდი, შეცისკრება, ცისკარი, რიბირაბო (რიჟრაჟამდე), გარიჟრაჟი, ჟიჟრიბანდი, რიჟრაჟი, ნარიჟრაჟევი, აისი, ალიონი (იალომი), მამლის ყივილი, დაფიონი, ამონათება, თენება, სისხამი, დილა
გარგეისი – გაისის მომდევნო
დაფიონა – ცათ ფერადად ელვარება
დილეულ – დილით ადრე
დღე – შუადღე, მზე შუბის ტარზე, ნაშუადღევი, სამხარი
ეარი – გაზაფხული
ეხლეფჩი – ახლახანს (ფერეიდ.)
ლადი – დღეს (სვან.)
მიმდემი – ყოველდღიური, მუდმივი
მსგეფსი – დღეის სწორამდე
ნაბუნიობა – დღისა და ღამის პიკი
პაალალა – პარასკევი
პწკალი – მზის პირველი სხივი
სადაგი – არაუქმე დღე
საღამო – მწუხრი (წუხრა), დაწვერვა, მოსაღამოვება (ხართაშვება), შეღამება, დაისი, ბილბანდი (ბინდბუნდი), ხშირბინდი, მზეჩაი, შეთვალისკიდება
უქმე – არასამუშაო დღე
ფეხგასული – თოვლის დადნობის შემდეგ
ღამე – მწუხრიდან გათენებამდე: შერიჟვება (მცირედ შეღამება), მწუხრი (დასვლა მზისა), ბინდი (სადა ძვილ სჩანდეს რაიმე), წყვდიადი (ფრიად ბნელი და სვლაშეუძლებელი), უკუნი (წყვდიადის უბნელესი), კაკაჩი (მთვარიანი ღამე), წკვარამი (უკუნეთი, კუკუნეთი, კუნაპეტი, კუკუნახი, კურკუმელა, ბენცი, ბერბეცი)
ცისმარე – ყოველდღე, დღებედღე
ცულის ტარზე – მზის დაშორება კინტროდან
წიქი – ბინდივით

სანათები:

ამზა –
ამპარია – ლამპარივით
ბაზმა –
ბიკონი –
ბჟუტია – ნავთის სანათი
ბრიალა –
ბუკვანი – ფიჭვის კვარი
გარნაი – სათევზაო ჭრაქი
კელაპტარი – დიდი სანთელი, კილანტარი
კეროვანი – ცვილის სანთელი
კვარი –
ლამპარი –
ლიფლიფა –
მაშუქი –
მაშხალა –
ნოთე – დიდი ჩირაღდანი (მეგრ.)
პუჟია – ჭრაქივით
ჟინჟღილი –
სანათი –
სანთელი –
ტალ–კვესი –
შუშხუნა –
ჩინჩხვარი – ხმელი ფიჩხი
ჩირაღი, ჩირაღდანი –
ჭრაქი –
ჭრიტინა –

მანძილი:

ადლი – 2 წყრთა, 4 ჩარექი (მეტრამდე)
ალაბი – გაშლილ მკლავთა სიგანე (მეგრ.)
არშინი –
ბიჯი – ორთავ ფეხის წადგმა
გაბაჯანი – სალოკიდან შუათითამდე
გოჯეული – ორი გოჯი
გოჯი – ცერას წინა სახსრის სიგრძე
ეჯი – სამ, ხანაც ხუთ ათას ნაბიჯამდე
თითი – 18 მმ.
მტკაველი – ცერსა და ნეკს შუა
მხარი – ოთხი წყრთა
ნაბიჯი – ერთი ფეხის წადგმა
სათურგნო – თოფის სასროლი მანძილი
ტერფი – ბიჯის მეხუთედი
უტევანი – ასორმოცდასამი ნაბიჯი
ჩარექი – 4 გრე
ციდა – სალოკიდან ცერამდე
წყრთა – იდაყვიდან შუა თითის წვერამდე

გზა:

ბილიკი – ვიწრო გზა
გზა – ზომიერი კაცთა სავალი
თავალა – გზის აღმართი
თანთანა – გზის გამდევი ბილიკი
თელილი – ვიწრო ბილიკი
ისარა – ტყის ბილიკი
კაპიშუკა – ვიწრო ბილიკი
მებოძირი – გზაჯვარედინი, გზათშესაყარი
მერდევანი – ოღრო–ჩოღრო,
მოსარები – შემოსავლელი
ნოქვი – ძნელსავალი
საცალფეხო – ვიწრო ბილიკი
ქაშანი – შამბნართა და თოვლთა ზედა გატკეცილი სავალი
წავარნა – ნადირის ბილიკი
შარა – ფართო გზა
შუკა – ორღობე
ხოლი – აღმართი გზა

ამინდი:

ალხი – დიდი სიცხე, ბუღი, ლული
ბაკმი – ბაკე, შუქის რკალი მთვარეზე
გამოკარება – გამოდარება
გაძგიფვა – მცირად შეყივნება
გერანი – ძალიან ცივი (მეგრ.)
გიჟე – ნელთბილი (მეგრ.)
გუგუბო – გრილსა და თბილს შუა
დათანთარება – დაცხუნება
ერკელია – ამინდის ცვალებადობა
ვარანგი – ზამთრის თბილი ღამე
ზამათი – არეული ამინდი
იაკამი – ნათელი მთვარე
იალკიალი – აქა იქ ღრუბელი
კაპოეტი – შემაწუხებელი სიცივე
ლაგაზი – წებოვანი ტალახი
ლალა – ლაფი, ლესთექი
ლელეჩი – მოთბო
ლუნგი – მზიანი, უქარო ამინდი
მარაგი – ცა ღრუბლით თხლად შემოსილი
მესეფი – ზღვიდან მორიგეობით ამოდიან შავით მოსილი კაცები (ავდარი) და გრძელკაბიანი ქალები (დარი). (მეგრ.)
მოკარკაცება – ნაავდრალზე ცის მოწმენდა
მოქურუხება – ცის მოქუფრვა
პულა – ღრუბელი (მეგრ.)
ორო – დახუთული ჰაერი
პაპანება – უზომო სიცხე, ჭრტიალი, ხვატი, ქარათო, ბოტორო, ბუღი, ალმური, ქელთა, ღვართი, დუგუნა, თაკარა, ალხი, ლული, პაპანება
პირტუქსი – სუსხიანი ამინდი
რაკი – მდინარის შეყინული ნაპირი
საზეველა – თოვლის დნობის დასაწყისი
ტარონი – ამინდი (ლაზ.)
ფიტი – ელვა (მეგრ.)
შიმე – ნესტიანი (მეგრ.)
ცისიერი – ელვა, წვიმა, თოვლი, ტატანი, ქუხილი, ვარსკვლავკუდედი, მეხი,
ციცაგი – თხლად მოღრუბლული
ცრიატი – ღრუბელაშლილი დღე
ცხუნება – მზის დაჭერა
ჭიატი – მცირე ხნით გამოდარება
ხანდარა – არეული ამინდი
ხიოდი – მზის გამოსვლა
ხლარცი – დიდი ტალახი
ხმელარობა – მშრალი ამინდები

თოვლი:

არხლი – ბზარქმნილი ფიფქი
ბარდანი – ხვავრიელი თოვლი
ბარდნა –
ბზარი – შემბალ–შეყინული
ბრილვა – მსხვილფანტელად თოვა
ბურხლი – წვრილი თოვა
ბუქი – ქარიანი თოვლი
ზვავი – მთიდან დაქანებული თოვლი
თოვლი – კოჭამდე მონათოვი
თოვნა –
თრთვილი – შეყინული ცვარი, რთვილი, კრინჩხი, მარახული
ლანქერი – თოვლის ნადნობი
ლეღი – დნობა
ლეღმა – მზით შემთბარი ბზარი
ლილო – თოვლჭრელი
ნაბუქი – ქარით მიხვეტილი
ნამბული – წყალგამჯდარი
ნანქერი – ნამქერი, ჩუმქარი
პაპყი – ახალი თხელი თოვლი
ჟატყი – წყლიანი თოვლი, ყოპყო
ფანტელი – ფიფქის სახეა
ფარტენა – ფიფქის სახეა
ფინფლვა – ნელი თოვა
ფირნი – ყინულად შემარცვლული
ფირფლი – წვრილი ფიფქი
ფიფქი – ტერფამდე მონათოვი
ფშატალა – თოვლნარევი წყალი
ქურხლი – ხეზე დადებული, ხურხლი
ყაპი – პირველდათოვა
შვავი – მთიდან მომზღვლეული
ჩაგულვა – მკვრივად დადება თოვლისა
ცუფქარა – მშრალი თოვლი
წირხლი – უფრო წვრილი თოვა
ძენძეხი –
ჭატყი – მდნარი თოვლი
ჭირხლი – ხეზე შეყინული
ჭოდი – სასიარულოდ გამაგრებული
ხიაწი – ქარით ახვეტილი
ხორტი – მთის ნაოჭში ჩარჩენილი
ხოშორა – წყლიანი და შეყინული
ხრილი – მშრალი ქურხლი
ხუშხუშა – ხშირი თოვლი
ჯიშთი – ხევში ჩარჩენილი

ნისლი:

არმური – სქელი ნისლი
ბორი – ნოტიო ნისლი
ბორიაყი – ხმელი ნისლი
ბური – თოვლიანი ნისლი
ბურუსი –
ბუგრი –
ბუერი – მონათოვი ნისლი
ბურსა – თოვლიანი ნისლი
კვიმი – ნისლი, გვიბი
ლემადე – ქარბუქიანი ნისლი
ნისლი – წვიმასა და მანანას შუა
ფოში –
ფოშფოში – თხელი ნისლი
ღვაპი – ბურუსიანი ამინდი
წიწამური –
ჯანღი – ქუფრი ნისლი

ყინვა:

ალთო – პირშეუკრავი ყინული
ენთელი – ფსკერიდან ამოტივტივებული თოში
თოში – შლორი, მდინარის მიერ დაძრული ყინული
ინი – ყინი, ყინვა (ლაზ.)
კარჩხი – ჭირხლი ხეზე
კოპიჭი – მოყინული ნავალი
ლიპი – ნადნობი და მოყინული თოვლი
ლიჭყი – მიწა პირგაყინული, ძირმომლხვალი
ლოლო – ლოლუა, ჩონჩხარა
ლხვალი – ოდნავ შემდნარი
მყინვარი – უდნობი ყინული მთაზე
ნაოხი – სქელი ყინული, ხორგი
ნეფხვა – ხმელი სიცივე
სუსხი – დამწველი და დამაჭკნობელი
ტეხვრა – თოვლში სიცივე
ყიანეთი – გაუსაძლისი ყინვა
ყინტორი – წყაროს ყინული
შოლარი –
ძგიფი – მცირედ შეყინებული
ხორხალი – ყინულის დიდი ნატეხები

ქარი:

არავი – სამხრეთის ქარი
ბობოქარი – ძლიერი ქარი
ბუქი – ძლიერი ქარი
გამჭოლი –
გრიგალი –
ზეკარა – ზეკარის მხრიდან ქარი
ზენაქარი –
ზეფირონი – დასავლეთის თბილი ნიავი
ზურგქარი –
ზღვაური –
თელხი – სიოს სახეა
თერხვი – ზეფირონს და ჭალიკონს შუა
კენხრონი – ძლიერი ცხელი ქარი
კორიანტელი – თოვლიანი ქარი
ლიფსი – სამხრეთ–დასავლეთის ქარი
მერენი – ქარაშოტი (მეგრ.)
ნიავი, ნიავქარი –
ორპირი – გამჭოლი, გამკრავი
პირქარი – ზურგის ქარის საპირისპირო
რასა – ჩრდილოეთის ქარი
საბარული –
სიო –
ფიონი – ცეცხლაქარი, აღმოსავლეთის ქარი დასავლეთ საქართველოში
ქარი –
ქარიშხალი –
ქარაშოტი –
ქარბორბალა –
ქარბორია –
ქარბუქი –
ქარტეხილი – ძლიერი ქარი
ქარტლი – ქარბორბალა, სიფონი
ქარშეთი – უეცრად ამოვარდნილი
ქარშოშინი – ცხელი, მშრალი
ქვენაქარი –
ქიზი – მსუბუქი, ცივი ნიავი
ქსინი – ზამთრის ცივი ქარი
შურშული – გამკრავი ქარი
შხივი – ხეობის ქარი
წინწილა – მეტად ცივი ქარი
ჭალიკონი – სამხრეთ–დასავლეთის ძლიერი ქარი გურია–სამეგრელოში, წილიკონი
ხაბარული –
ხორშაკი – ქარი შემწველი, ხორშა

წვიმა:

არაზანი – თავსხმა
გერილი – მალე გადამღები
დელგმა – კოკისპირული
ზესხმა –
ზოველა – დიდი წვიმა
ზღველა – თავსხმა
თქეში – მსხვილი წვიმა
თქორი – წვრილი წვიმა
ისხარი – ჩქარი წვიმა
კოხშინშხალი – სეტყვა ქარიშხლიანი
კოხი – მსხვილი სეტყვა
ლეზღმა – დიდი წვიმა
ლელეხი – გადაუღებელი წვიმა
ლეშტერი – სეტყვის ღვარი, ლესტერი
ლეშხი – ჟვავი, ფოთოლთაგან დადენილი
ლიჟღი –
ლოშქრი – ნისლსა და წვიმას შუა
მანანა – რბილი წვიმა
მერეხი – თავსხმა
მსთვადი–მცხვედი – დილა–საღამოს მარგებელი წვიმა
ნავერღვენა – თავსხმა
ნამვა –
ნიჟი – ცვართ უმცირესი
ჟანტი – მცირე სისველე
ჟგეთა – ძლიერი თავსხმა
ჟინჟლი – წვრილი წვიმა
ჟიჟმატი – ძალიან წვრილი
ჟუჟუნა – ნელი, ხანგრძლივი
ჟღმურტლი – წვრილი, ნისლიანი წვიმა
რეში – დიდი წვიმა
საფურცლო – გაზაფხულის წვიმა
სეტყვა – გაყინული წვიმა
სკარხალი – სეტყვა (სვან.)
ფრუტი – ნისლოვანი თქორი
ფუნთხი – თქორივით
ქაშანი – ქარიანი თქეში
ქირსლა – წვრილთოვლნარევი
ღანილი – მცირე ხნით გადაღება
ღვართქაფი – წყალუხვი წვიმა
ღვარნაში –
ღვაფი – ცვართ უმსხვილესი
ღლოფო – დიდი წვიმა
ყელობა – წვიმახშირობა
შხაპი – ჩქარი წვიმა, შხეპა
შხაპუნა – უხვი წვიმა
შხუმფლვა – წვრილი წვიმა
ჩუღუმი – ქარწვიმა
ჩქაფი – თავსხმა
ცაიერადი – თავსხმა
ცვარი – მცირე წვიმა
ცრა – თქორზე წვრილი
ძანძახი – ხანგრძლივი, უსიამო
წინწკლვა – წვრილი წვიმა
ჭოროფა – გაბმული ავდარი
ჭყაპი – თოვლნარევი წვიმა
ჭყიჟორი – წვიმიანი ამინდი
ხორხოშა – მსხვილი სეტყვა, კორკოტა
ხოშკაკალა – წვრილი სეტყვა

ტყე:

ახო – სავარგულად გაკაფული
აჯამეთი – უღრანი ტყე (მეგრ.)
ბარდნალი – ბარდხშირი
ბაღარა – მცირე ტყე
ბოჯოლა – დაბალი ტყე
გვიზიბი – ეკლიანი ბუჩქნარი
დასო – პატარა ტყე
დენგარი – ჯაგი–მაგი, დენგრი
ელეი – ეკალ–ბარდი
კორომი – ხეთა ჯგუფი
ლატნარი – 15–20 წლის ტყე
მაღნარი – მთათა შინა ტევრნალი
მოხისი – შამბიანი, მთაზე მოდებული
ოლე – მოგრძო ტყე ველთა შუა
სასარე – საჯალჯე, საკაფი
სხრტე – ხშირნაყარი
ტები – ტყე (მეგრ.)
ტევრი – დიდი და ხშირი
ტყენარგი –
უდაბური – გაუჩეხავი
უსიერი – ბურვილი, უღრანი, უხუანი, ურმანი, ურეკი, უჯანგარი, ქურცხი, ღურღუთი, ღურღური, ჯეგი
ფარჩხატი – შეთხელებული
ფშიარი – პატარა ტყე
ქანჩახი – კლდოვანი ბუჩქნარი
შიმალი – ნორჩი
შურო – ტყეში ქედებშუა ჩაღრმავება
ჩხარი – შეთხელებული
ჩქოლა – ახლადამონაზარდი
ჩქონი – ჯაგნარი, ჩინჩხილი, ჯაგ–მაგი, ბუწკნარი
წარაფი – წვრილი მოგრძო ტყე
წვრილიანი – წვრილი ტყე
ჭალა – წყლის პირას
ჯალონა – ნათელტყიანი ადგილი (მეგრ.)

ზნენი სამამაცონი – 43, ნადირობა–გარისობა