გურამ რჩეულიშვილი: "მთის კალთაზე შეფენილ მეჩხერ ტყეში..." - მხატვრული ლიტერატურა ნადირობაზე - წიგნები - სტატიები და ჟურნალები

მთის კალთაზე შეფენილ მეჩხერ ტყეში...

მთის კალთაზე შეფენილ მეჩხერ ტყეში სახლი იდგა. ფანჯრიდან ბოლი გამოდიოდა.
- მე სახლი დატოვებული მეგონა, - თქვა დათომ.
- ეტყობა შევცდით, - უპასუხა ლაშამ.
კარს არავინ აღებდა. მაშინ ბიჭებმა თვითონ გააღეს კარი და შევიდნენ. შუაცეცხლთან მოხუცი თვლემდა, ძლივს ბოლავდა მეჩხერ კბილებს შუა გარჭობილი ჩიბუხიც.
- გამარჯობა, ბაბუა.
- გაგიმარჯოთ, - ჩიბუხს კვამლი მოემატა, ბაბუას თვალებს სიცოცხლე.
- ალბათ, ნადირობას მიხვალთ.
- ნადირობას. - მოუქციეს ბიჭებმაც.
- ქალაქელები ხართა?
- დიახ.
შუაცეცხლს ალი მოემატა და ზედ დაკიდებულმა წყალმა დუღილი დაიწყო.
სამივე უხმოდ შეუდგა ჯიხვის ხორცის ჭამას.
- იცით ნადირობა? - შეეკითხა ბაბუა.
- ცოტა.
მოხუცმა ქეჩები დაუგო და ნაბდები მისცა დასახურად.
- დილით წავიდეთ. მე გაგაღვიძებთ. ვაჟკაცი, გულით და ჯან-ღონით სავსე, ყველაფერს ადვილად ისწავლის. ოთხმოცი წლისა ვარ და, ალბათ, ბევრი ამდენი ჯიხვის სისხლი მმართებს, ახლა კი ცოტა მიჭირს ნადირობა.
სიცივემ და მოხუცის ხმამ შუაღამისას გააღვიძა ბიჭები. მზის ამოსვლამდე თითქმის მძინარეებმა იარეს. დილით მოხუცმა ბიჭებს ჩასასაფრებელი ადგილები მიუჩინა და თვითონ გზა განაგრძო. თოვლიან ბექობზე სიარულისას განსაკუთრებით გრძნობდა წელთა სიმრავლეს. მთაში კარგი ამინდები იდგა და ჯიხვს ზევით აეწია. თოვლი რბილი იყო. მოხუცი კვალს მიჰყვებოდა, შემდეგ მარჯვნივ გადაუხვია და ქედს გაჰყვა. მთის ფერდზე ქვათა ცვენა დაიწყო. ღამით მიყინული ქვების ძირები გათბნენ და დაიწყეს ხეობისკენ დაგორება. ზოგი ქვა გზაზე მთელ ზვავსა ქმნიდა და შხუილით ეშვებოდა. ზვავთა ხმაური და აღმოსავლეთის ქარი მოხუცს სვლას უადვილებდა. შორს, აღმოსავლეთის მხარეს ჯიხვებმა ფერდობი გადაჭრეს და კლდეებში მიიმალნენ. მოხუცმა შურით გააყოლა თვალი და კიდევ ერთხელ შეეხვეწა ნადირობის ღმერთ ოჩოპინტრეს ჯიხვის თავი. არასოდეს სდომებია ისე ძალიან ჯიხვის მოკვლა, როგორც ახლა, თავისი ცხოვრების მეოთხმოცე წლისთავზე, როდესაც ქვევით, საფრებში უცდიდნენ პატარა მონადირეები - ქალაქელი სტუმრები, რომელნიც, ალბათ, მთელ ქალაქს მოუყვებოდნენ მისი ვაჟკაცობის ან ჯაბნობის ამბავს. მოხუცს მიზნად ჰქონდა, მიეღწია ჯიხვთა საზაფხულო სადგომებამდე, სანამ შუადღე დადგებოდა და შემდეგ მშვიდად ელოდნა საღამოსათვის, როდესაც პატარა ფარები ხეობისაკენ დაეშვებოდნენ საბალახოდ.
წინა ღამეს წამოსულ ზვავს წყლისთვის მიმართულება შეეცვალა და კლდეებს შორის ჩაწოლილ ასწლოვან ყინულზე გადმოეგდო. მოხუცი წყალს აჰყვა, მაგრამ ზევით მორენებს პირი დაეღოთ და ქვით ჩაშავებული ყინული ორი-სამი მეტრის სიღრმეზე დაკიდებულიყო კლდის ზევიდან. მოხუცმა ამჯერად უკან დახევა ამჯობინა და ყინულის ფსკერიან მდინარეზე გადასვლა გადაწყვიტა. თოფის კონდახით ძლივს მოასწორა ფეხის დასადგამი ყინულზე და გადახტა, მაგრამ ერთი ნახტომი არ ეყო, ფეხი ვერსად შეინაცვლა. იგი ყინულის ლიპ ზედაპირზე დაცურდა. ყინული ცოტა ქვევით, ნაპრალში ჩადიოდა, რომლის კედლებსაც მიენარცხა მოხუცი. ნაპრალიდან ამოსულმა მაშინვე ვაზნები გასინჯა, მხოლოდ რამდენიმეს დასველებოდა წამალი, რამაც იგი დაამშვიდა. მოხუცი კვლავ მაღლა მიიწევდა, ხოლო სისხლიანი კვალი ზოლად რჩებოდა მის ნაკვალევს. “გამხიარულდი, ბებერო, გამხნევდი, შენ ჯიხვი უნდა მოკლა, შენი ბადალი მთას მონადირე არა ჰყოლია; ჰაი დედასა, ალიოშა ჯაფარიძე რომ არ მიყურებს, იქნება მასაც შეშურებოდა ჩემი ვაჟკაცობა; ეგ წინათ, ახლა კი ალბათ დაბერდი, მაგრამ შენი სიბერე არავის ავალებს, რომ პური გაჭამოს. ჰმ? ახალგაზრდობა. აფსუს, სად არის ჩემი ბადიში დათვიკა. ალბათ, ისიც ნადირობს სადღაც მთაში, ბაბუამისთან. ან კი ბაბუამისმა რა ქნას, იგიც უკვე მოხუცია; ვინ იცის, მგონი, სამოცი წლისა გახდა ჩემი უფროსი ვაჟი. იგიც ხომ ნიადაგ მამაჩემს დასდევდა ნადირობის სასწავლად და მეც ხომ ბაბუაჩემისგან ვისწავლე, რითიც ყველაზე ძალიან ვამაყობ. მთაში ჩემისთანა ადგილები და სროლა ბევრმა არ იცის. მაგრამ მუხლები, მუხლები, რისთვისაც მგელიკას მეძახდნენ, ჩემი მგლის მუხლები. ნუთუ ვეღარ შევძლებ კვლავ ნადირობას ძველებურად. მაშინ მოკვდი, ბებერო მგელო, როცა შენით შვლის ხორცს ვეღარ იშოვი”.
მოხუცი ფიქრებიდან ჯიხვის მიერ დაშვებულმა ზვავმა გამოარკვია. იგი სმენად გადაიქცა. ერთხანს ასე კლდედქცეული იდგა, ხოლო შემდეგ ნელა წაუწვა კლდეს და თოფი შემართა. ორიოდ წუთსაც არ გაეარა, რომ ჯიხვების ფარა გამოჩნდა მოპირდაპირე სერიდან, რომელთაც წინ ათი-თორმეტი წლის ბელადი მოუძღოდა ჩვეული სიდარბაისლით. ასეთი ჯიხვი მოხუცს არსად ენახა. იქნება ენახა და არ ახსოვდა, ვინ იცის? ახლა ჯიხვები ფერდობის კალთის გასწვრივ წავიდნენ და მთელი ტანით გამოჩნდა მათი ბელადი. იგი მთელი ტანით დიდი იყო დანარჩენებზე, ხოლო მისი რქები “რა უზარმაზარია”, ამოიოხრა მგელიკამ, “ჰაი დედასა, თოფის სასროლზე მაინც მოვიდოდეს.” ჯიხვებმა ხეობა გადმოჭრეს და ფერდობს შეუყვნენ ზევითკენ. ახლა მოხუცი ჯიხვებს ვეღარა ხედავდა. ისინი მის ქვევით იყვნენ და ბექობი ფარავდა მათ. მოხუცის გულმა ცემას უხშირა. ვინ მოთვლის, რამდენი ჯიხვის სისხლი ემართა და ასე არასდროს აღელვებულა. “ეს მოჰკალ, მგელიკავ, და თუნდ ბოლო ჯიხვ იყოს”, ბუტბუტებდა ჩუმად მოხუცი. ცოტაც და ბექობიდან თავი ამოყო ბელადის რქებმაც. ერთი, ორი და მოხუცის თოფი გავარდა. დაიგვიანა ტყვიამ, ბეჭსა და ნეკნს შუა გაიარა. ასეთი ჭრილობით ჯიხვი სამ დღემდე ცოცხლობს. ფარამ ელვის უსწრაფესად იცვალა გეზი და სანამ მოხუცი ვაზნას გამოცვლიდა, თვალს მიეფარა. ბელადმა არ იკადრა სხვების გადასწრება და თავის დამჭრელს თვალი მოავლო, სანამ თავად თვალს მიეფარებოდა. სწორედ ამ დროს მგელიკას წამოსადგომად გამართული, ყინულზე გაჭრილი ფეხი აუცდა და წაიფორხიალა. წაიბორძიკა ჯიხვმაც, რომელსაც ნატყვიარი ბეჭსა და ნეკნებს შუა ჰქონდა. დაღამებამდე მიჰყვებოდა ერთმანეთს ნადირისა და ადამიანის სისხლი. ორი უტყუარი დასტური შეუპოვარი ხასიათისა, რომლის შეძენა მხოლოდ ოთხმოცი წლის მანძილზე შეუძლია ადამიანს, ხოლო ჯიხვს თორმეტი წელიც ჰყოფნის. ჯიხვთა მოდგმის თორმეტი წელი ჩვენი მოდგმის ოთხმოც წელს უდრის.
შებინდებისას მგელიკამ კვალი დაკარგა, მაგრამ გუმანით მიიწევდა წინ. ახლა იგი უკვე ფორთხვით მიიწევდა, რადგან კლდე ისეთი პიტალო გახდა, რომ უხელოდ მასზე სიარული შეუძლებელი შეიქნა.
დაღამდა.
სიცივემ მოუჭირა და მოხუცს ტანზე მიაყინა სველი ტანსაცმელი. მგელიკას დათვიკაზე ფიქრში ჩაეძინა. მას ეჩვენებოდა, რომ დათვიკა მის გვერდით იყო და დაკოდილი ჯიხვის კვალს მისდევდა. აქ მას სიზმარი აერია. ახლა იგი იყო შვილიშვილი და პატარა მგელიკა თავის ბაბუას მოკლული ჯიხვის ჩამოტანაში ეხმარებოდა. იგი ცხადად იგონებდა წინაპრის რჩევა-დარიგებებს: “ჯიხვს ასეთ ბილიკზე დილით უნდა ჩაუსაფრდე, ხოლო აქ, საღამოს. არამც და არამც ქარი შენგან არ უნდა სცემდეს. გაზაფხულზე დედალი ჯიხვი არ მოკლა, თუ საკმაო ჯიხვი გყავს უკვე დახოცილი, ნუ აჰყვები სიხარბეს და რასაც ვეღარ მოერევი წასაღებად, ნუღარ ესვრი.” სურათი კვლავ გაორდა და მას თავისი მოხუცი თავი წარმოუდგა დათვიკასთან მოსაუბრე. ისე ძლიერ მოუნდა მოხუცს პატარის ნახვა, რომ თვალი გაახილა ძილში და სიცივისგან შეწუხებულს გამოეღვიძა. ვარსკვლავები თვალისმომჭრელად კიაფობდნენ ცაზე, მთვარე კი არსად ჩანდა. “შუაღამეა”, გაიფიქრა მგელიკამ. შემდეგ ფეხები გაისინჯა. ვერაფერი იგრძნო. “ტიალი, მოყინულა”, კვლავ გაუელვა აზრმა, მან წინდა გაიხადა და ზელა დაიწყო. ცოტა ხანში თითებიც აამოძრავა, შემდეგ სიზმარი მოაგონდა და მეხსიერებაში აღდგენა დაიწყო.
“მართლაც და რა საინტერესოა”, ფიქრობდა მოხუცი. “მეც ხომ დათვიკას ტოლა ვიყავი ალბათ, ჩემი მამა-პაპანიც და ისინი უკვე წავიდნენ. მალე მეც წავალ. დათვიკა დარჩება. როდემდის? დატოვებს იგიც მამა-პაპათა მსგავსად შთამომავლობას. კაცი არ კვდება. ალბათ მხოლოდ მრავლდება ადამიანი. ვინ იცის?” მოხუცის ფიქრები კვლავ ბურანმა მოიცვა და მას კვლავ ესიზმრა ბაბუამისი, თავისი ბავშვობა, თავისი ბადიში დათვიკა. “ოჰ, ნეტავ!” ამოიოხრა მგელიკამ. ალბათ, უნდოდა ეთქვა: - ნეტავ დათვიკა აქა მყავდესო. შემდეგ სახეზე ღიმი გამოეხატა. შეიძლება, იმ წუთში იგი დათვიკას უყურებდა, რომელიც ჯიხვებს გზას უჭრიდა. დილის სუსხმა კვლავ გამოაღვიძა მოხუცი. - ახლა კი გათენებამდე ბევრი აღარ დარჩენილა, - ხმამაღლა თქვა მან და ასევე ხმამაღლა განაგრძო თავისთავთან ლაპარაკი: - “იმ ტიალმა მგონი შემატყო თვალისა და მუხლის დაუძლურება. ვინ იცის, იქნებ, უხარია ჩემი სისუსტე, მაგრამ არა, ამაყ ჯიხვთა შორის უამაყესს არასოდეს გაუხარდება უღირსი მტრის ყოლა; განა მე არ მიხარია, როცა ჯიხვი თუ ნადირი, რაიმე ძლიერი და ძნელი მოსაკლავია? განა მეტად არ მიიწევს გული მასთან საომრად. ან თუნდაც ახლა, სუსტსა და პატარა ჯიხვს დიდი ხნის წინ დავანებებდი თავს, მაგრამ ამას თუნდ სიკვდილამდე ვსდევ. მე მისი რქები მირჩევნია მთელი მისი ფარის ხორცს.”
ვარსკვლავებმა გაქრობა იწყეს ცაზე, როდესაც მოხუცი მგელიკა ფეხზე წამოდგა, გაიზმორა და დასავლეთს გახედა. - ჩქარა მზეც ამოვა, - ჩაიბუტბუტა მან და მოხუცისათვის ჩვეული სისწრაფით მთლიანად გამოფხიზლდა.
ჯიხვთა ნაკვალევი და სისხლის წვეთები კვლავ თოვლზე გადადიოდა. კიდევ ერთი ღამე გაათია მთაში უნაბდოდ ოთხმოცი წლის მგელიკამ და კიდევ ესიზმრა თავისი ბადიში დათვიკა, თავისი ბაბუა, თავისი თავი. “ახლა კი ჯიხვი ჩემია. მესამე დღეა, რაც დაჭრილია,” ფიქრობდა იგი და დილის სხივს მიჰყვებოდა აღმოსავლეთით, სადაც, მისი აზრით, წინა ღამე გაათიეს ჯიხვებმა. ცალ ფეხს ძლივსღა მიათრევდა.
კლდის კულუარს, რომელშიაც ქვათაცვენა ხშირი იყო, ჯიხვთა ნაკვალევი მისდევდა. მან სწრაფად იცნო “თავისი” სანეტარო ცხოველის ნაკვალევი. ბაბუას მზერა შეჩერდა კულუარის გვერდზე დაყრილ ქვიშაზე, რომელსაც ეტყობოდა უკან წამოსული ფარის ნაკვალევი. “ნუთუ”, გაუელვა მოხუცს, “კვლავ გამექცა? მაგრამ არა, არა, არა მგონია, ჩემი ვარაუდით მეტი ძალა მას აღარ ეყოფოდა.” იგი კვალს კარგად დაუკვირდა და, როცა ვეღარ შენიშნა “მისი” ჩლიქების ნავალი, დამშვიდდა. იგი პირველ ნაკვალევს აჰყვა. კულუარი სულ უფრო და უფრო ციცაბო ხდებოდა, რაც მის ფეხის და ასაკის პატრონს შეუძლებლობამდე უძნელებდა წინსვლას. მან თოფი მხარზე გადაიკიდა. ახლა მხოლოდ გამოცდილებითღა მიიწევდა წინ. ღონე, დიდი ხანია, გამოეცალა. გამოცდილება და მისი წყალობით შეძენილი, თავისი ერისგან ნაანდერძევი შეუპოვრობა უკვალავდა გზას. კლდე არ იყო საიმედო ხელწასავლები. მოძრავი ქვები ყოველ წუთს შეიძლება მოწყვეტილიყვნენ და უძირო უფსკრულში გადაეყოლებინათ იგი. ორი ათეული მეტრის გავლას მთელი დღე მოანდომა მოხუცმა. ჩამავალი მზე მთის წვერზე იდგა და სიამაყით უყურებდა მის მიერ გაზრდილი ადამიანის ვაჟკაცობას. როგორც იქნა, მოხუცი პლატოზე აცოცდა. “ჯიხვთა სადგომი,” გაუელვა მოხუცს, მაგრამ თოფის გადმოღება ვეღარ შეძლო. მის წინ ჯიხვთა შორის ულამაზესი და უძლიერესი ფეხზე მდგომი ხვდებოდა სიკვდილს. მოხუცს გული უწუხდა. იგიც ხომ ჯიხვივით დაჭრილი და უჭმელი იყო. ჯიხვის ასეთმა მედიდურობამ იგი აღტაცებაში მოიყვანა და თავისი ტკივილები ერთი წუთით დაავიწყა. უცებ თავის თავისა შერცხვა და ფეხზე წამოდგომა სცადა, მაგრამ უშედეგოდ. შემდეგ ცოცვით გაემართა ჯიხვისკენ, რომელიც კვლავ უძრავად იდგა. მოხუცი მიცოცდა ჯიხვთან და ჩამავალი მზის სხივებით განათებულ თვალებს შეხედა, პირუტყვს მისკენ რომ მიეპყრო. მისი დიდი, ჭკვიანი თვალები მოხუც მონადირეს თანაგრძნობას უცხადებდნენ. მოხუცი ჩვეული არ იყო ვინმეს მიერ შებრალებას. ფეხზე ვაჟკაცურად მომაკვდავი ჯიხვის თანაგრძნობამ იგი გაახელა და თან გაახარა. ეს უკვე ისევ ძველი მოხუცი იყო. მან ფეხებში ძალა იგრძნო და წამოდგა, თოფი მოიხსნა და გვერდზე გადააგდო. შემდეგ ჯიხვს რქებზე ხელი მოხვია, მოხვია და თვალი გაუსწორა მზის უძლურ სხივებს. “ჰაი დედასა, რად არ მიყურებს დათვიკა”, გაიფიქრა ოთხმოცი წლის მგელიკამ. უკანასკნელი სხივის ჩასვლასთან ერთად დაეცნენ ორივენი და, ალბათ, ორივეს შურდა ერთმანეთის ვაჟკაცობა.
ორმა თბილისელმა მეგობარმა და დათვიკამ სოფლელთა თანხლებით მხოლოდ ერთი კვირის შემდეგ მიაკვლიეს მოხუცისა და ჯიხვის ნეშტს. მოხუცის დაკრძალვას ასოცი მისი შთამომავალი დაესწრო, რომელთაგან ვერვინ დაიტრაბახებდა მსგავსი რქების მქონე ჯიხვის მოკვლას. ასოცმა მისმა სისხლით ნათესავმა უსურვა ერთმანეთს მგელიკასდარ ვაჟკაცთა გამრავლება თავიანთ გვარში და ასოცივემ ერთად თავის ერს უსურვა იგივე.
მგელიკას ვაჟკაცობის დასტური მისი კოშკის შესავალს ამშვენებდა.

(1956წ. იანვარი) რჩეულიშვილი გურამ

შენიშვნები

არქივში შემონახული ხელნაწერი (1-39გვ.) არც დასათაურებულია და არც დათარიღებული. ავტოგრაფს ფანქრით, სხვა ხელით აწერია „მოხუცი მონადირე”. იმავე ფანქრით დანომრილია ხელნაწერის გვერდები (პაგინაცია იწყება მეექვსე გვერდიდან). რამდენიმე ადგილას ჩამატებულია პუნქტუაციის ნიშნები. პირველ გვერდზე, „ჩიბუხს კვამლი მიემატას” შემდეგ, გადაშლილია: „ბაბუას თვალებს სიცოცხლე”. როგორცა ჩანს, ხელნაწერი მზადდებოდა გამოსაქვეყნებლად.
თარიღი დავადგინე პირადი მოგონების, ავტოგრაფის თავისებურების და მწერლის დღიურების მიხედვით.
1956 წლის 24 იანვარს გურამი ალპინისტების ჯგუფთან ერთად მიემგზავრებოდა კარპატებში, მწვერვალ გოვერლას დასალაშქრავად. ბოლო წუთამდე, გამგზავრების წინ, მზით განათებულ შუშაბანდში იჯდა ტახტზე და კედელს მიყრდნობილი კითხულობდა ჰემინგუეის მოთხრობებს. (ვაჟა გიგაშვილის გადმოცემით ეს იყო ოციან თუ ოცდაათიან წლებში გამოცემული კრებული: მოთხრობები და ერთი პიესა - „მეხუთე კოლონა”, პატარა ფორმატის, მაგრამ სქელი, ყავისფერყდიანი წიგნი, რომელიც გურამსა და ვაჟას ნათხოვარი ჰქონდათ მეგობარი გოგონასაგან.) გურამი გატაცებით კითხულობდა, არადა აგვიანდებოდა. დედა ღელავდა. უცბად წამოხტა შუაზე, გაკეცილი თაბახის ფურცლები (შეიძლება რვეულის) და ავტოკალამი ჯიბეში ჩაიდო, ზურგჩანთა აიღო, თქვა, მორჩა, ვიწყებ წერასო, გადაგვკოცნა და სირბილით დაეშვა კიბეზე.
წავიდა თუ არა გურამი, მაშინვე, ან ცოტა ხნის შემდეგ, ლომბერის მაგიდაზე, სადაც ჩვეულებრივ ლურსმულწარწერებიანი ფირფიტების ფოტოები იდო ხოლმე (გურამი თსუ აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტის სტუდენტი იყო და სწორედ იმ დროს გატაცებით სწავლობდა ლურსმულს), ვნახე განივად გაჭრილ ცალხაზიანი რვეულის ფურცლებზე ფანქრით ნაწერი რამდენიმე გვერდი. აღმოჩნდა, რომ ეს იყო მოთხრობა მოხუც მონადირეზე. სამუდამოდ დამახსოვდა ფინალი: მოხუცი მონადირე მის მიერ სასიკვდილოდ დაჭრილ ჯიხვთან ერთად, ჩამავალი მზის სხივებით განათებული, ფეხზე მდგარი ხვდება სიკვდილს. კარგად დამახსომდა აგრეთვე ის ფურცლები, რომელზეც ეწერა მოთხრობა. (მოხუცი მონადირისა და ჯიხვის სიკვდილის ეპიზოდი გამახსენდა 1958 წელს, როდესაც გურამი აღელვებული მიყვებოდა ჩვენი ბიძაშვილის, გიგი აბაშიძის გარდაცვალების ბოლო წუთებს, როგორ დაეყრდნო უკვე მთლიანად დაუძლურებული გიგი საწოლს ხელებით, როგორ წამოიწია ლოგინიდან, თითქოს სიკვდილს არ ურიგდებაო და ასე ვაჟკაცურად დალია სული.)
ავტოგრაფი ლომბერის მაგიდის უჯრაში შევინახე.
არქივზე მუშაობის დაწყებისთანავე ვეძებდი ავტოგრაფს მოხუც მონდირეზე, იმ განივად გაჭრილი ცალხაზიანი რვეულის ფურცლებს, რომლებზეც, ჩემი ღრმა რწმენით, ეწერა გურამის პირველი ნაწარმოები. მივაკვლიე: ეს მოთხრობა 1985 წელს ნუგზარ წერეთლის მიერ გამოცემულ ტომში დასათაურებული იყო როგორც „მოხუცი მონადირე” და შეცდომით დათარიღებული 1957 წლით.
ავტოგრაფი, გარდა ბოლო სამი გვერდისა, ნაწერია შავი ფანქრით. გვერდები ავტორის მიერაა დანომრილი. გვერდების აღმნიშვნელ რიცხვებს შემოვლებული აქვს რკალოვანი ფრჩხილი ქვემოთა მარცხენა მხრიდან. ამგვარად მხოლოდ პირველი ავტოგრაფების პაგინაციაა გაფორმებული. (იხ. ავტოგრაფების დახასიათებისათვის).
მოთხრობა მოხუც მონადირზე არქივში შემონახულ არც ერთ სიაში (იხ. შესავალი, ავტოგრაფების დახასიათებისათვის) არ არის შეტანილი.
ნუგზარ წერეთლის და ერლომ ახვლედიანის აზრითაც ეს მოთხრობა არ შეიძლება იყოს გურამ რჩეულიშვილის პირველი ნაწარმოები, რადგან გურამი თავდაპირველად სულ სხვანაირად წერდაო. მართლაც, პირველი მოთხრობების უმეტესობა ერთი შეხედვით, ობიექტური მთხრობელით, დეტალისადმი განსაკუთრებული ინტერესით, აღწერილობითი ხასიათით, (რაც ამ მოთხრობების პირველივე წინადადებებსაც ეტყობა: „ასოცდაოთხოთახიანი ფინური სახლი...”, „ოროთახიანი სადგურის მოსაცდელში...”, „ოთახი იყო გრძელი და ვიწრო...” და სხვა). სტილით უფრო დოკუმენტური პროზისაკენ იხრება. 1956 წლის 24 მარტის დღიურში გურამი წერს: „მინდა აღვწერო განვლილი დღეები...” 1956-1957 წლების მოთხრობების უმეტესობას მითითებული აქვს ზუსტი თარიღი: წელი, რიცხვი, ხშირად საათი და წუთიც კი.
ეს მოთხრობა თითქოს ამოვარდნილია მწერლის შემოქმედების ქრონოლოგიური ჩარჩოდან, სადაც მისი მისი სტილური თავისებურებანი ევოლუციურად გამოვლინდა.
1956 წლის 14 მარტის დღიურში გურამი წერს: „ბევრჯერ, არც ისე ბევრჯერ, უფრო სწორად 5-6-ჯერ მიცდია, დამეწერა რაიმე საინტერესო, გინდაც უინტერესო, მაგრამ მაინც დამეწერა რაიმე, ჯერ ყაზბეგს ვბაძავდი, მერე ვინ იცის ვის, მაგრამ ერთ გვერდზე მეტის დაწერა ვერ შევძელი...” შესაძლოა, რომ ეს მოთხრობა არის ერთ-ერთი იმ მოთხრობათაგანი, გურამმა „ყაზბეგის მიბაძვით” რომ დაწერა და დახევას თუ დაკარგვას გადაურჩა. შეიძლება ითქვას ასეც: გურამმა ეს მოთხრობა დაწერა იქამდე, სანამ „წერას დაიწყებდა”. ამ მოთხრობას კავშირი აქვს და გაიაზრება არა იმდენად მომდევნო მოთხრობებთან მიმართებაში, არამედ უფრო მთელი შემოქმედების ფონზე.
პირველად გამოქვეყნდა 1985 წელს გამოცემულ ტომში „სად გაექცევი ზამთრის ღამეს” სათაურით: „მოხუცი მონადირე”.